Monreale

Monreale (królewska góra) to niewielka miejscowość położona ok 9 km od Palermo. Usytuowana tak jak Erice, o której pisałem w poprzednim poście, na szczycie góry, ale nieco niższej, o wysokości 310 m n.p.m. Miasteczko jest pozatym trochę większe i bardziej rozległe, mające ok. 38.600 mieszkańców, zajmujących się w głównej mierze rolnictwem, handlem, rzemiosłem i oczywiście, jakże by inaczej, turystyką. Monreale zasługuje na szczególną uwagę ze względu na wspaniałą Katedrę Santa Maria la Nuova i Klasztor Benedyktyński z pięknym wirydarzem. 

Z jednej z dwóch wież katedry, dostępnej dla zwiedzających, rozciąga się widok na Conca d'Oro i przedmieścia Palermo. Katedra została zbudowana na polecenie króla Wilhelma II w latach 1172-1176 (chociaż wykładanie mozaiki ukończono dopiero w 1182 r.) i stanowiła część zespołu pałacowego, a także opactwa benedyktyńskigo. Swoją potęgą miała konkurować z katedrą w Palermo i to dlatego jej wielkość jest imponująca: 102 m długości, 40 m szerokości i 35 m wysokości. Budowla zawiera elementy architektury arabskiej, bizantyjskiej i normańskiej, harmonijnie ze sobą współgrające m.in. dzięki temu że została zbudowana w bardzo krótkim czasie, w przeciwieństwie do innych budowli średniowiecznych, które budowano dziesiątki lat, co powodowało mieszaninę stylów architektonicznych, np. romańskiego i gotyckiego, czy gotyckiego i renesansowego. Tę wspaniałą budowlę zawdzięczamy niesnaskom między Wilhelmem II i arcybiskupem Palermo Walterem z Mill. Katedra miała pokazywać potęgę oraz wyższość króla nad arcybiskupem i osłabić jego pozycje. Tak też się stało i Monreale było drugim arcabiskupstwem, chociaż król niedługo mógł się tym faktem nacieszyć, bo zaledwie cztery lata po ukończeniu budowy zmarł. Ale nie sama wielkość katedry miała świadczyć o jej wspaniałości, ale również bogate wyposażenie i wykończenie wnętrza. Ściany wyłożone są kunsztownymi mozaikami, o powierzchni wynoszącej ok. 6000 m2. Do dekoracji zużyto aż 2200 kg złota, oraz różnobarwny marmur i jest to największa na świecie powierzchnia pokryta mozaiką. 

Imponujący portal z drzwiami wykonanymi z brązu przedstawia 46 scen biblijnych i wykonany został przez Bonanna Pisana, autora krzywej wieży w Pizie (to wejście jest zamknięte – przy Piazza Guglielmo II). Drugie wejście od strony Piaza Vittorio Emanuele, którego wrota również wykonano z brązu, są pokryte płaskorzeźbami przedstawiającymi trzy epizody biblijne i kilka scen z życia świętych. 

Centralną pozycję w apsydzie głównej zajmuje wykonany techniką mozaikową Chrystus Pantokrator, a poniżej Matka Boska z dzieciątkiem, otoczona apostołami i aniołami. Mozaiki w apsydach bocznych przedstawiają sceny z życia Sw. Piotra i Sw. Pawła. 

W transepcie, pomiędzy apsydą i nawą główną, po prawej stronie znajdują się sarkofagi Wilhelma I i II, a po lewej Małgorzaty z Nawarry, żony Wilhelma I i ich i dwóch synów. 

Mozaiki na ścianach nawy głównej to sceny ze starego testamentu, w tym m.in. droga krzyżowa, oraz stworzenie świata. Ściany wsparte są na 17 kolumnach z granitu i jednej z marmuru. 

Kaplica "Capella del Crocifisso z XVII wieku zawiera "skarb katedry", w postaci drewnianego krucyfiksu pochodzącego z XV wieku, a bezpośrednio do niej przylega skarbiec z relikwiami. Również podłoga z XVI wieku jest piękna, wyłożona marmurowymi i granitowymi płytami ułożonymi w geometryczne wzory. Na zewnątrz, ściany pokryte są piaskowcem i bazaltem, również tworzącym wzory mozaikowe. 

Bezpośrednio do katedry przylega wirydarz, otoczony ostrołukowymi arkadami opartymi na podwójnych kolumnach, a jest ich aż 105 par i 5 podwójnych par, zdobionych polichromowanymi mozaikami, przy czym każda ma inny wzór, niepowtarzający się na żadnej innej kolumnie.

Siedemnastowieczne, romańskie kapitele z białego marmuru są dziełem burgundzkich i prowansalskich kamieniarzy i przedstawiają rożne sceny religijne, pogańskie i mitologiczne. 

W jednym z narożników znajduje się mały, wydzielony wirydarzyk z fontanną. Interesujące są także romańskie kapitele kolumn, przedstawiające epizody z Ewangelii i Starego Testamentu. 

Do dzisiaj Monreale znane jest z sztuki tworzenia mozaiki. W Istituto Statale d’Arte per il Mosaico “Mario D’Aleo” studenci poznają tajniki tej tajemnej wiedzy. Na tyłach katedry znajduje się też mała galeria i warsztat, gdzie można nie tylko kupić gotowe obrazy mozaikowe, ale także obserwować jak są wykonywane.

Wszystkie zdjęcia: ⓒ Aleksander Frąckiewicz